Átta flökkusögur um hrunið leiðréttar.

Tekið af bloggi Vilhjálms Þorsteinssonar. 

13.9.2009 | 15:29

Átta lífseigar flökkusögur um hrunið

Ýmislegt er á kreiki í umræðunni varðandi hrunið, sem margir taka sem gefnu, en þolir ekki gagnrýna skoðun.  Hér eru átta dæmi.

1. "Afskriftir skulda [útrásarvíkings X] lenda á almenningi."  Rangt, þær lenda á kröfuhöfum gömlu bankanna.  En í tilviki Landsbankans er Tryggingasjóður innstæðueigenda og síðan ríkissjóður meðal forgangskröfuhafa, þannig að þar má segja að tap gamla bankans sé tap almennings.  Svo er þó ekki í Glitni eða Kaupþingi  (nema óbeint í gegn um lífeyrissjóði og að einhverju leyti Seðlabanka).

2. "Krónan féll vegna þess að bankarnir og/eða eigendur þeirra tóku stöðu gegn henni."  Ekki rétt nema ef til vill að litlu leyti.  Krónan féll aðallega vegna þess að peningamálastefnan var vond, leyfði krónunni að styrkjast of mikið 2003-6 og síðan kom alþjóðlega fjármálakreppan sem olli flótta úr öllum áhættusömum fjárfestingum, þar á meðal vaxtamunarviðskiptum með krónu.  Sjá nánar í þessari bloggfærslu.

3. "Það er fullt af peningum í felum á Tortólu, það þarf bara að fara og sækja þá." Svo mikið er víst að það eru engir peningar á Tortólu, þar er varla banka að finna.  Hins vegar eiga fyrirtæki skráð á Bresku jómfrúreyjum (en stærsta eyjan heitir Tortóla) eflaust bankareikninga víða, bara ekki á eyjunum sjálfum.  En því miður var stærsti hluti efnahagsreikninga bankanna (og eignarhaldsfélaganna) bara loft, þ.e. skuldasúpur og ofurgíraðar spilaborgir.  Það loft hvarf jafnfljótt og það myndaðist.  Eitthvað smáræði er eflaust eftir, en ekki stóru fjárhæðirnar sem sumir virðast halda; þær töpuðust einfaldlega og urðu að engu.  Af lofti ertu kominn og að lofti skaltu aftur verða.

4. "Óverðtryggð lán eru betri en verðtryggð þegar áföll verða."  Óverðtryggð lán til langs tíma eru yfirleitt með breytilegum vöxtum til skamms tíma í senn.  Slíkir vextir urðu gríðarlega háir 2008-2009 og greiðslubyrði hefði orðið mun meiri en af verðtryggðum jafngreiðslulánum, þar sem verðbætur dreifast yfir allan líftíma lánsins.  Verðtryggðu jafngreiðslulánin voru að mörgu leyti lán í óláni og hafa veitt skjól frekar en hitt.

5. "[Útrásarvíkingur X] á að borga skuldir [hlutafélags Y þar sem X var hluthafi]."  Það kann að teljast siðferðislega æskilegt í ýmsum tilvikum að hluthafar borgi skuldir sem þeir hafa stofnað til í gegn um félög sín.  En, hvort sem mönnum líkar betur eða verr, þá eru hlutafélög þess eðlis skv. hlutafélagalögum að hluthafar bera ekki ábyrgð á skuldum félaganna, umfram hlutafjárframlög sín.  Þetta er lánveitendum fullkunnugt þegar þeir lána hlutafélögum, og á með réttu að endurspeglast í lánskjörum, tryggingakröfum o.s.frv.  Hitt er svo annað mál að stjórnir og stjórnendur hlutafélaga bera margháttaða ábyrgð skv. lögum og liggur refsing við ýmissi háttsemi sem lög tiltaka.

6. "Það á að setja afturvirk lög til að geta refsað [útrásarvíkingi X]". Slíkt er bannað skv. 69. gr. stjórnarskrár Lýðveldisins íslands: "Engum verður gert að sæta refsingu nema hann hafi gerst sekur um háttsemi sem var refsiverð samkvæmt lögum á þeim tíma þegar hún átti sér stað." Ákvæði sama eðlis eru í mannréttindasáttmálum, enda er hér um að ræða eina af meginstoðum lýðræðis og réttarríkis.  Það væri verr af stað farið en heima setið að ætla sér að krukka í þessu.

7. "Við ráðum ekki við Icesave." Jú, sérstaklega ef fyrirvarar Alþingis halda.  Ef okkur ber gæfa til að stjórna efnahagsmálum með skynsamlegum hætti næstu árin, til dæmis með fagmenn eins og Gylfa Magnússon og Má Guðmundsson í brúnni og með aðstoð AGS, þá ráðum við ágætlega við Icesave-greiðslurnar.

8. "Allt er farið í steik og það er eins gott að pakka saman og fara." Vísbendingar í hagtölum eru frekar jákvæðari en svartsýnar spár gerðu ráð fyrir.  Samdráttur landsframleiðslu verður minni en ætlað var á þessu ári, og ekki meiri en víða annars staðar.  Vöruskiptajöfnuður hefur snúist hratt við og er vel jákvæður um þessar mundir. Atvinnuleysi er minna en spáð var.  Búið er að vinna úr Icesave deilunni og verið er að endurreisa bankana.  Umsókn um aðild að ESB er á góðu róli, en stefna á aðild og evru mun veita okkur kærkominn stöðugleika og viðspyrnu.  Og við munum geta lokað stórum hluta fjárlagagatsins með þeirri einföldu aðferð að skattleggja inngreiðslur í lífeyrissjóði í stað útgreiðslna.

Eins og sönnum Íslendingi sæmir, dreg ég rökrétta ályktun: Þetta reddast.

Athugasemdir

[Gísli Baldvinsson (IP-tala skráð) 14.9.2009 kl. 13:58]

MJÖG góð samantekt. Ætla að fá að nota þetta.

[Ásgrímur Hartmannsson, 22.9.2009 kl. 18:16]

Það er eitt við Icesave: það eru ekkert okkar skuldir - þær eru til komnar vegna klúðurs ráðamanna.  Þeirra vegna er ætlast til að við greiðum það dæmi upp.